We schreven al vaak over beslisbomen. Eigenlijk gaat ons boek ‘Tegendenken’ helemaal over hoe je tot betere beslissingen kunt komen. Via via kreeg ik deze week een klein boekje in handen met de titel ‘In 5 stappen naar de beste beslissing’ geschreven door Aedith Hagenaar. Zowel voor grote (scheiden van je partner, een huis kopen) als voor kleine (minder chocola eten, meer sporten) zou dit stappenplan opgeld doen.
De kern van het betoog is dat we (meer dan we denken) vooral op gevoel (dat sneller werkt dan ons verstand) beslissen (zie ook Kahneman). Pas later verzinnen we er dan rationele argumenten bij om die reeds gevoelsmatig genomen beslissing te rechtvaardigen. Als dat zo is dan kun je als je dan toch een belangrijke beslissing moet nemen maar beter in een ‘juiste gevoelstoestand’ zijn. En dat kun je deels sturen of trainen. Zo vat ik de filosofie achter dit 5-stappenplan maar even samen.
Ik heb de stappen in eigen woorden hieronder samengevat en ingetekend in de ‘blokjes en pijltjes’. Ik zal ze kort bespreken en er hier en daar een eigen afweging bij geven.
De 5 stappen beslisboom
De eerste stap zegt dat je eigenlijk geen slechte beslissing kunt nemen. Maar eigenlijk wil hiermee gezegd zijn dat het geen zin heeft achteraf spijt te hebben van reeds genomen beslissingen. Met de kennis van toen heb je toen deze beslissing genomen. Wat wél verkeerd is, is niet meer achter je eigen beslissing van toen te staan, daar energie aan verspillen. Kan ik mee leven, gedane zaken nemen geen keer, maak er maar het beste van gegeven de mogelijkheden die je nog resten.
Stap 2 behelst het in een goede ‘state’ zijn of komen als je een beslissing neemt. In zo’n ‘state’ richt je immers al je (positieve) energie en creativiteit op je beslissing. Je moet je ook niet onder druk laten zetten bij het nemen van je beslissing. Kan ik ook mee leven. In onze serie ‘denkfouten’ hebben we gezien hoe adverteerders juist je zwakte proberen te benutten door je onder druk te zetten (aanbieding, alleen vandaag geldig! nog maar enkele exemplaren beschikbaar!). Persoonlijk zou ik, als je dan toch gaat voor kwaliteit, de tijd nemen na te denken over wat er eventueel mis kan gaan. Juist om je beslissing nog robuuster te maken. Een glas is natuurlijk niet altijd ‘half vol’. Pas op voor een overdreven zelfvertrouwen en het negeren van de feiten (zoek op succesillusie en survivorship bias). In NLP-termen: doe de ecologie-check.
Stap 3 zegt dat je niet moet vluchten voor iets (negatiefs) maar moet kiezen voor een meer duurzame ‘groei-beslissing’. Oftewel: doe niet aan (tijdelijke) symptoombestrijding. Kijk naar wat er op langere termijn allemaal mogelijk wordt door je beslissing, ook als je op korte termijn hier misschien wat pijn (nadeel) van kan ondervinden. Kan ik prima mee leven, het spoort met de opzet van onze rendements-tabel (waar we de voor- én nadelen van een beslissing of maatregel over een langere horizon in kaart brengen, overigens ook voor andere betrokken partijen).
Stap 4 stelt dat je je moet voorstellen hoe je toekomst er uit ziet als je de meest ideale beslissing neemt. Dit is een NLP-techniek die ervoor zorgt dat je gemotiveerd wordt die (gewenste) toekomst ook echt te willen bereiken (door hem nu al helder vóór je te zien en er al virtueel kennis mee te maken). Wij hebben eerder over deze zogenaamde ‘post mortem’ technieken geschreven. Je gaat als het ware vooruit in de tijd en kijkt hoe het er uit ziet als je beslissing is genomen (en kunt als het ware schuiven in je verbeelding hoe het nog beter kan worden door x,y,z te doen).
Stap 5 zegt dat je moet vertrouwen op jezelf en het volgen van dit stappenplan. Als de tijd rijp is dan neem je vanzelf de (benodigde) beslissing. Neem je de beslissing (nog) niet dan is de tijd er dus nog niet rijp voor. Het is als toiletbezoek: je voelt zelf prima aan wanneer de nood het hoogst is (en als je nog niet hoeft, dan kun je het dus nog wel even ophouden). Tja, met deze stap heb ik wat meer moeite. Het klinkt als een tautologie. En is het echt zo dat het vanzelf komt? Of moet ik dit lezen als dat een goed besluit altijd samen gaat met een hoge mate van urgentie? In dat laatste geval kan ik er alsnog mee instemmen.
Ook wij hier gebruiken wel 5 stappen plannen (zie bijvoorbeeld deze variant over hoe je je project succesvoller maakt). En ik zie ook wel verschillen tussen Hagenaar en wat wij (van slimmefinanciering.nl en blokjesenpijltjes.nl) doen. Onze beslissingsbomen gaan in het algemeen over zakelijke voorstellen en daar speelt de ratio een grotere rol. Voor persoonlijke beslissingen zal de tool van Hagenaar voor veel mensen prima zijn (hoewel ik bij het kopen van een huis toch ook naar de cijfers zou kijken!). Toch zou het boekje geholpen zijn met een simpele visualisatie, dus heb ik daar maar een voorzetje voor gedaan. You’re welcome.
Rudy van Stratum