Het is natuurlijk helemaal crazy hier een droge tekst neer te krabbelen naar aanleiding van een geweldige avond cabaret met Hans Sibbel en Jeroen Smit. Maar los van het fun-element gaat het hier om een verhaal met een serieuze ondertoon die (vind ik) de moeite waard is om nog eens te overdenken na afloop van de voorstelling.
Hier mijn entree-kaartje, dus bewijs dat ik echt ben geweest:
Conclusie 1: ga er gewoon zelf naar toe zolang het nog kan. De voorstellingen lopen nog maar een paar weken en daarna is het afgelopen.
Ik laat de humor dus even weg en pel het verhaal van Sibbel en Smit af in 3 stappen.
Schil 1: we lopen vast en het kan (nog) beter
Hier heb ik het volgende schetsje bij gemaakt.
Vroeger geloofden we in God, toen in de overheid en sinds de val van de muur geloven we in de markt. Maar ook de markt gaat het niet oplossen. Kijk naar de crisis van 2008 en de actuele huizenbubbel die weer een nieuwe financiële ramp binnen enkele jaren belooft. Een kwestie van perverse prikkels (als je mensen beloont voor het verkopen van meer leningen, dan krijg je ook meer leningen) en de verkeerde dingen belangrijk maken.
Het lijkt er op dat we stagneren, we zitten aan een plafond. We blijven maar spullen kopen en geld rond pompen maar worden er niet wezenlijk gelukkiger van. Ondertussen worden we op de hielen gezeten door andere landen. Het goede nieuws is: er is nog een lege ruimte boven het plafond! Dus we kunnen (nog) gelukkiger worden. Maar dan moet het wel anders. Het bestaande van meer spullen en meer geld werkt niet meer.
Fijn: een wenkend perspectief en geen doemscenario.
Schil 2: niemand heeft de schuld (tja, behalve de economen dan toch)
Bij de tweede schil teken ik het volgende plaatje:
Ik hou me nu niet meer precies aan het betoog van Sibbel en Smit, maar ala. Mijn interpretatie (maar nog wel in lijn met S&S) zegt dat er twee dingen aan de hand zijn.
Macro: we zijn alleen maar gefocusset op spullen en alsmaar meer. Een gemiddeld gezin schijnt zo’n … 300.000 items (dingen, stuff) in huis te hebben. En we willen elke dag weer meer rotzooi hebben, er komt geen einde aan. Elke dag hijgen de kranten weer met 0.5% groei van zus en zo in onze nekken. Kijk naar de discussie over het nieuwe regeringsbeleid: hoeveel gaan we er op vooruit of achteruit, dat is waar het allemaal om draait. En omdat we juist deze beperkte informatie meten gaan we er ook steeds meer op letten. Je krijgt wat je meet.
En het hele getal is grotendeels kul: meer inbraken en meer in de file staan betekent meer groei en is dus een vooruitgang! (zie ook alhier over de beperkingen van BNP metingen).
En het werkt dus niet meer. We worden er niet gelukkiger van maar het leidt ook tot allerlei vormen van schade (milieu, kinderarbeid etc) die niet in dat getalletje zit. Of mooier gezegd: zolang een dode boom meer waard is dan een levende boom ….
Micro: maar los van hoe we dingen meten, we zitten als mensen nu eenmaal raar in elkaar (evolutie en zo). We laten ons verleiden door goedkope producten, ook al weten we dat het voor die prijs niet kan en dat het duurdere product beter is voor het milieu of het varken/de kip. En hoe rijk we ook zijn, hoeveel spullen we ook hebben, we vergelijken wat wij hebben met wat een ander heeft. En we blijven dus ontevreden en willen nog meer verdienen, een nog betere baan, nog meer status, een duurdere auto. Om maar niet achter te blijven. Ondertussen zitten we vet in de stress en hebben meer medicatie of supplementen nodig om het vol te kunnen houden. Maar dat is dan weer goed voor de groei.
Fijn: we zien eigenlijk allemaal wel dat er iets niet klopt, maar toch hoeven we niet met het vingertje te wijzen wie hier de schuldige is. We doen het allemaal, we hebben er allemaal last van, we kunnen het gewoon niet laten. We kijken naar die groeicijfertjes in de krant of op onze loonstrook en we laten die aanbieding niet liggen. We zijn allemaal zwak.
Of is er toch iemand schuldig?
Niemand schuldig? Nou ja, wij economen spelen hier een kwalijke rol. Het moet allemaal sneller en goedkoper en wij maken daar de modellen voor en bij. En we weten dat we met die modellen maar het halve verhaal vertellen maar we doen het toch. Vlees was eigenlijk heel duur, nog niet zo lang geleden. Maar dat kan veel goedkoper! We kappen een deel van het Amazone-woud (dat is toch niks waard, het ligt daar maar te liggen) en gaan er soja of mais op verbouwen. Dat geven we dan aan de varkens en koeien hier. Die beesten (een machine die mais omzet in vlees) zetten we dicht bij elkaar in hokken, veel goedkoper en efficiënter. En inderdaad: het vlees is vele malen goedkoper geworden. En dus eten we vele malen meer vlees dan 40 jaar geleden. En groei, dus goed.
Schil 3: oplossingen
Dus de diagnose is gesteld. Hoe kan het dan beter? Niks blijkt te werken dus de enige optie die nog rest is om het ZELF dan maar te doen! WIJ moeten het veranderen als we gelukkiger willen worden. Hier is het betoog van Sibbel en Smit niet helemaal consistent omdat ik alle (nou ja niet alle, ik had immers geen aantekeningenboekje bij mij tijdens de voorstelling) oplossingen is op een rijtje heb gezet en lang niet alles kunnen we zelf doen.
Zie het volgende schetsje:
Ik heb de vele creatieve oplossingen in 3-en gedeeld. Sommige dingen kunnen we zelf doen (komen van onderop als het ware), maar veel van de oplossingen vergen toch wel ander beleid van bovenaf. En dan is er nog de nieuwe techniek die de goede kant in duwt.
Ik ga het niet allemaal langs lopen. Maar zelf doen is bijvoorbeeld minder spullen kopen (denk vooraf: kan ik ook zonder) en minder vlees eten. In plaats van 60 auto’s in de buurt in eigendom, kan het ook met 30 auto’s die klaar staan en gedeeld worden. Een koelkast kun je huren of leasen (ipv kopen) waardoor de fabrikant gedwongen wordt een beter en energiezuiniger product te maken (zie Thomas Rau, ook elders op deze site meer over te vinden).
Dat het ook heel simpel zelf kan, laat het volgende plaatje zien:
Als je van huis naar je werk loopt/fietst, dan kun je na een dag hard werken de verleiding van friet en shoarma niet weerstaan (zwakke mensen). Dus dik mannetje als gevolg. Neem de andere route, fiets wat om, vermijd de verleidingen. Het dunnere mannetje (en meer geluk en welbevinden) als gevolg.
Maar alleen zelf en van onderop is niet voldoende. Een keur aan maatregelen komt in de voorstelling voorbij. Een marteltax op goedkoop vlees, een CO2 tax voor goedkoop vliegen, en een verplicht vrouwenquotum in de top van onze bedrijven, om maar eens wat voorbeelden te geven. Want we hebben ook ander leiderschap nodig als we het anders willen doen. Te veel mannen in een hokje leidt juist tot eenzijdige beperkte besluiten en tot minder geluk. Meer diversiteit moet worden afgedwongen, want vrouwen zijn te bescheiden.
En dan komt de nieuwe techniek ons nog te hulp. Als we dan toch zo graag meten (of we gelukkiger zijn geworden): maak dan een app die meet hoe vaak we lachen of huppelen! Of doe als Bronnie Ware, de Australische stervensbegeleidster (zie ook elders op deze site), en vraag aan de stervenden waar ze spijt van hebben, wat ze liever anders hadden gedaan. Dus een REGRET EXIT als internationale maatstaf of het goed toeven is in een land.
Dus eindelijk een humoristische versie van ‘the end of growth‘ (Tim Jackson en anderen) voor een breder publiek.
Chapeau heren!
Rudy van Stratum