Morgen mogen we stemmen voor de gemeenteraad. Én er is een (laatste) referendum over de WIV oftewel de Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten. Het nadeel van een referendum is dat je met een simpel JA of NEE een uitspraak moet doen en je de uitleg of achtergrond niet kwijt kunt.
Afgelopen ‘Zondag met Lubach’ werd dat fraai uitgelegd. Je kunt vanuit hele verschillende achtergronden en argumentaties bij een NEE (of een JA) uitkomen. En dat lijkt me nogal van belang voor de bedenkers van nieuw beleid (denkfout? misschien maakt het ze geen snars uit?). Een NEE tegen de WIV wordt nu meestal uitgelegd als: ik wil niet dat de overheid ongevraagd en zonder specifieke aanleiding in mijn gegevens kan kijken. Het weerwoord op die fictieve NEE-stem is dan weer: dus je vindt je privacy belangrijker dan het tegengaan van terrorisme?
Lubach laat zien dat je ook NEE kunt stemmen met een totaal andere insteek. Wil je aanslagen voorkomen? Natuurlijk wil ik dat! Moet de geheime dienst dan met zijn tijd meegaan? Natuurlijk moet dat! Moet de huidige wet dan worden aangepast? Jazeker moet die wet worden aangepast! Maar niet zoals het voorstel er nu ligt. Ik denk dat er alternatieven zijn die nóg beter aan de doelen kunnen voldoen en daarom stem ik NEE.
Besluitvorming
Ik snap zelf niet goed waarom er niet meer discussie plaats vindt over andere manieren om een referendum te organiseren en om nieuwe vormen van democratie op te tuigen. Zoals geld en banken aan een nieuw tijdperk toe zijn, zo is ook stemmen en democratische besluitvorming aan een nieuwe fase toe. De digitale mogelijkheden in combinatie met het hoge opleidingsniveau zijn onbegrensd. Maurice de Hond probeert al jaren dit onderwerp op de agenda te krijgen maar wordt vooral gevraagd om weer de standaard plaatjes over (mogelijke) verkiezingsuitslagen uit te leggen. Verder heeft David van Reybrouck hier in de begintijd van ‘De correspondent’ een aantal boeiende artikelen (en een boek) over geschreven. Verder is het stil en blijven we hakketakken over poppetjes en reeds ingenomen standpunten.
Kieskompas en 2 stellingen
Omdat ik ook geen flauw idee heb wat morgen lokaal te kiezen, was ik blij dat ik een Kieskompas voor onze gemeente kon invullen. Laat ik voorop stellen dat dit een mooi initiatief is dat zeker helpt meer inzicht te krijgen in wat ik belangrijk vind en waar dat mogelijk aansluit op programma’s van lokale partijen. Maar het ‘Lubach-argument’ geldt ook hier weer volop. Ik heb er 2 willekeurige stellingen uitgehaald om mijn punt á la Lubach te illustreren met een ‘beslivboom’.
Hier wordt mijn mening gevraagd over windmolens in onze gemeente. Ik kan alleen maar aangeven of ik daar (en in welke mate) mee eens ben. Het is dus iets genuanceerder dan een digitaal JA-NEE maar daarmee niet wezenlijk anders. Er gaat een rijk spectrum aan mogelijke afwegingen en argumentaties verloren door mijn simpele digitale keuze. Informatie die in principe makkelijk is op te halen. Geen moeilijke informatie maar juist informatie die dicht bij mezelf en mijn eigen kernwaardes zit. 
Dus laten we eens kijken hoe het ook anders kan. Het is maar een simpele uitwerking puur om het achterliggende idee te illustreren.
Windmolens dus? Dat zal iets met het klimaat te maken hebben? Iets met een teveel aan fossiele brandstoffen verstoken? Dus moeten er meer duurzame vormen van energie komen? En of windenergie dan een mogelijke oplossing is?
Het zou dan als volgt kunnen gaan:
Je kunt TEGEN zijn omdat je al die klimaatverhalen maar onzin vindt. Je bent een klimaatontkenner zoals bijvoorbeeld Trump dat is. Maar je kunt ook vinden dat het klimaat een belangrijk issue is maar dat windmolens hier geen goed antwoord op zijn. Windmolens verbruiken veel kostbaar materiaal (waar ook weer energie in zit). Je zou hier makkelijk digitaal wat achtergronddocumenten met feiten achter kunnen hangen. Of je bent tegen windmolens omdat beleggers daar met subsidie rijk van worden zonder dat ze iets om het milieu geven. Of je vindt dat we het meer over de vergeten opties als kernenergie moeten hebben.
Maar ook als je voor windmolens bent, kun je vinden dat ze er alleen mogen komen als er draagvlak is over de locatie. Misschien vind je draagvlak belangrijk maar uiteindelijk moet er toch iets gebeuren en mag je ook bij (lokale) weerstand een besluit afdwingen. En zo verder. Uiteindelijk ben je misschien VOOR windmolens maar alleen als er voldoende afstemming met betrokkenen is geweest én je hebt nagedacht over alternatieven en compensatie van mogelijke schade.
Starters of beleggers?
Een tweede voorbeeld uit mijn Kieskompas. Blijkbaar is er een tekort aan betaalbare (koop- maar ook huur-) woningen. Blijkbaar zijn er beleggers die de woningen opkopen om de ruimte tegen forse huren weer in de markt te zetten.
Kortom: ben ik voor starters of voor beleggers? Weer zo’n vraagstuk dat enorm verarmt door het zo voor te leggen.
Het zo ook anders bevraagd kunnen worden. Nogmaals puur ter illustratie weer zo’n Lubach-besliv-boom.
Vind ik dat je winst moet kunnen maken door huizen op te kopen en door te verhuren? Op zich heb ik niks tegen winst maken. Zolang je iets toevoegt aan waarde wat er nog niet is. Hier gaat het om een rare kunstmatige markt met regelingen, ge- en verboden en subsidies en lijkt het puur een herverdeling van rijkdom en uiteindelijk een afwenteling van kosten naar de maatschappij. Daar kan ik in een digitaal JA-NEE niks van vinden. Door VOOR starters te zijn lijk ik tegen de vrije markt en voor huursubsidie te zijn. Maar ik wil aan de kaak stellen dat de prijzen van huizen kunstmatig hoog zijn omdat er huursubsidie is en bouwers niet meer geprikkeld worden goedkoper te bouwen dan zeg € 700 per maand. En door de rente-aftrek is het mogelijk een duurder huis te kopen waardoor de prijzen ook daadwerkelijk gaan stijgen (waardoor je aanvankelijke voordeel weer verdampt). En die hoge huizenprijzen zorgen weer voor hogere huren. En daar moet dan weer meer huursubsidie naar toe. Via een omweg gaat huursubsidie en rente (op leningen) van de belastingbetaler naar ontwikkelaars en bankbonussen. En daar ben ik zeker niet VOOR.
Basisinkomen
Wat me verder opviel in de vragen is dat het basisinkomen een lokaal thema is. Maar ook hier is het weer van belang waarom je voor of tegen zo’n instrument bent. Is het omdat zinvol (betaald) werk op termijn goeddeels verdwijnt? Is het omdat je vindt dat iedereen recht heeft op een minimale hoeveelheid geld zonder daar iets tegenover te hoeven stellen? Is het omdat je juist vindt dat heel veel regels en ambtenarij kunnen worden afgeschaft en de maatregel per saldo geld oplevert? Is het omdat je hoopt dat nu laag betaald maar zinvol (en soms onaantrekkelijk) werk (schoonmaken, verzorgen, onderwijs) beter betaald zal gaan worden en minder zinvol maar (schijnbaar) aantrekkelijk werk (administratie, marketing, incasso … vul zelf maar in, zoeken onder ‘bullshit jobs’) juist in beloning achteruit zal gaan?
Ik laat de uitwerking van een beslivboom hier achterwege. Alleen al het nadenken over de verschillen mogelijkheden van de beslivboom is uiterst leerzaam en helpt je al je argumentatie op een rij te krijgen.
Van standpunten naar belangen
Een standpunt zegt niet zoveel. Of ik tegen of voor ben, is niet interessant genoeg. Het polariseert vooral omdat mensen in hun standpunten kruipen en verharden. Het is zaak op zoek te gaan naar de achterliggende overtuigingen. Het gaat dan niet meer over standpunten maar over belangen of waardes. Daar hoef je helemaal niet zo lang over na te denken. Wat je echt belangrijk vindt dat weet je meestal wel en is ook niet onderhandelbaar. Eventueel ontbrekende informatie kan digitaal makkelijk worden toegevoegd voor mensen die zich nog verder willen verdiepen. Desnoods kun je mensen getrapt laten invullen: je mag pas door naar een volgende vraag als je eerst bepaalde informatie tot je hebt genomen, eerst naar het argument van een ander hebt geluisterd etc etc. De mogelijkheden zijn zoals gezegd onbegrensd.
Op welke partij moet ik nu stemmen om deze nieuwe manier van democratische besluitvorming (moet wel verder gaan dan raadgevend) op de agenda te krijgen? D66 valt ook al af toch?
Rudy van Stratum