Blogs

Tegendenker des Vaderlands? Afgelopen zaterdag stond er in de Volkskrant een interview met Simon Rozendaal (Volkskrant of Topics), wetenschapsredacteur van Elsevier Weekblad. Ik zal het maar meteen toegeven, ik had nog nooit van de man gehoord. Ik was vooral geprikkeld door de titel van het interview: “De nobele kunst van het tegendenken”. Ruim twee jaar geleden hebben wij een (papieren) boek uitgegeven, “De kunst van het tegendenken” en de afgelopen maanden hebben we er hard aan gewerkt om deze in de vorm van een Epub (hier te downloaden) op onze site te kunnen publiceren. Zo’n interview is een mooie aanleiding om alvast wat reclame te maken voor ons boek. Vooral als in dat interview kort en bondig de essentie van “Tegendenken” (en daarmee ook de kern van ons boek) wordt gegeven. Tegendraads en dwars, zijn de typeringen die u altijd aankleven. Hoe ziet u dat zelf? ‘Noem me liever een zelfstandig denker. Iemand die zich niet zo laat beïnvloeden door hypes en stromingen. Ik ben niet bewust tegendraads. Wel heb ik geleerd: als een heleboel mensen iets zeggen, dan moet je je achter de oren krabben. Mensen hebben de neiging om achter elkaar aan te lopen.’ Dat is precies waar […]

Gaat alles altijd goed in de natuur? Nee.  Is er in de natuur de natuur geen afval? Ik denk van wel. Volgens mij is er wel afval en gaat het soms helemaal niet goed. Ik kom daar een andere keer op terug. Is de natuur een enorme bron van inspiratie? Jazeker, daar bestaat wat mij betreft geen twijfel over. Zeker niet na het lezen van het boek “De natuur als uitvinder, miljarden jaren aan innovatie gratis beschikbaar” van Ylva Poelman. Het boek gaat over bionica, het toepassen van technieken uit de natuur in technische processen van de mens. Poelman laat zien welke technieken de natuur gebruikt en wat wij als mensen daarvan kunnen leren. Voor een deel bekende zaken, maar toch ook een aantal nieuwe inzichten. Poelman geeft veel voorbeelden van hoe de mens dingen maakt die ook in de natuur voorkomen. Ik denk overigens dat de natuur hierbij vaak helemaal niet de inspiratiebron is geweest maar dat er vooral heel slimme mensen zijn geweest die met oplossingen kwamen die lijken op de oplossingen van de natuur. Maar Poelman geeft ook voorbeelden waar de natuur wel degelijk de inspiratie is geweest en, dat geeft aanleiding om verder te zoeken naar […]

Vanmiddag in de auto hoorde ik beurs- en economie-commentator BNR Kees de Kort zijn praatje uitspreken. Ondanks (of dankzij?) zijn ‘cynisme als huismerk’ vind ik dat ie over het algemeen verstandige praat verkondigt. Deze keer (ik luisterde vrijdag 2 juni naar de radio)  ging zijn bespiegeling over het besluit van Trump zich terug te trekken uit het klimaatakkoord van Parijs uit 2015 (klimaatangst wordt ons aangepraat, slecht voor Amerika, we gaan de olie gewoon verder opstoken, zo ongeveer). Maar deze keer kon ik Kees de Kort niet helemaal volgen. Misschien ontbreekt er een deel van zijn redenering en die zou ik dan graag alsnog horen, want zeker heeft ie ook een aantal terechte punten te pakken. Kern van betoog Je kunt zijn praatje hier terug luisteren. Maar laat ik in enkele bullets zijn betoog hier samenvatten. De klimaatvoorspellingen zijn gebaseerd op uiterst onzekere modellen. Een tijdje geleden dachten we nog in een ijstijd terecht te komen (interessant nog eens op te zoeken: wie deed deze voorspellingen wanneer en waarom zien we dat nu als onzin?), nu is het weer dat de aarde opwarmt (door ons ingrijpen). Mijn interpretatie: die deskundigen, ze weten het ook niet, ze doen maar wat. Kortom: […]

Week van de ondernemer Dit weekeinde had ik het weer. Na het doorbladeren van zo’n weekend-bijlage een onbevredigend, leeg gevoel. Nee erger nog, ik merkte dat ik geïrriteerd was geraakt. Wat was er gebeurd? Hoe kan dat? Even terug naar de bak oud papier en nog weer wat gebladerd. Ja, ik wist het zeker, het kwam (weer) door die super irritantie en periodiek terugkerende ‘ondernemers bijlage’. Vermomd als een deel van de gewone krant, maar eigenlijk een ding met een nietje vol met echte advertenties en als artikelen vermomde advertenties (advertorials noemen ze die geloof ik). En alles is succes wat de klok slaat. Waarschijnlijk is het een gevoel hier niet meer bij te horen, bij deze hippe mensen met zo veel succes, wat mijn irritatie verklaart. Nee, dat zou te makkelijk zijn. Er is meer dan dat. Rode vlaggen (op weg naar de top) Ik denk dat er een aantal rode vlaggen zijn op weg naar het lokken van de lezer annex would-be ondernemer naar de Jaarbeurs. Rode vlag #1: het gebruik van mooie modewoorden en braaftaal Succesvol met een nieuwe fan per dag (mag ik een teiltje?) want … u wilt geen gewone klanten maar fans Innoveren is […]

Vorige week las ik in het Brabants Dagblad een interview met prof Nic Douben, emeritus hoogleraar economie aan de TU/e. (Vreemd genoeg kan ik het artikel op de site van BD niet meer terug vinden, waarschijnlijk gaat het om hetzelfde artikel dat eerder in het Eindhovens Dagblad is verschenen en nog wel vindbaar is). In het artikel wordt een actuele problematiek aangesneden: op termijn is er waarschijnlijk niet meer genoeg betaalde arbeid voor iedereen. Niet voor even maar structureel te weinig werk. Werk is het belangrijkste mechanisme om in je levensonderhoud te voorzien. Als die mogelijkheid om aan geld te komen vervalt (op die schaal, structureel) dan hebben we een probleem. Groeiende ongelijkheid en spanningen in de maatschappij. Douben wil dit onderwerp (van robotisering die tot verlies aan werk en inkomen leidt) op de agenda zetten. Hij ziet de invoering van een basisinkomen als een logische oplossing. Hoewel de discussie over een basisinkomen een lange geschiedenis kent, heeft het sinds de artikelen van Rutger Bregmans op ‘De correpondent’ (en zijn boek ‘Gratis geld’) ook weer mijn warme belangstelling. Ik ken prof Douben nog uit mijn tijd als promovendus/onderzoeker in Nijmegen (waar Douben voor zijn aanstelling in Eindhoven ook werkzaam was). […]

Gisteren kregen Rudy en ik onafhankelijk van elkaar een mail van onze bank. Bij Rudy was de rente gezakt tot 0,01% (dat is geen typefout, inderdaad 1/100 %) bij mij zakte die tot 0,0%. Helaas ging het hier om onze spaarrekeningen. Naar aanleiding van deze mails kwamen er wat vragen op. Dat de rente laag is dat wisten we wel, en ook wel waarom. Maar hoe bepaalt die bank nou de rentetarieven? Waarom krijg je bijvoorbeeld op een tegoed van meer dan € 10.000.000 een lagere rente dan op een lager bedrag? Na wat gegoogle en een aantal mails op en neer hadden we een aardig lijstje met zaken die meespelen bij het bepalen van de rente. Maar ergens knaagde het ook, stilletjes gaan we er van uit dat die bank er voor ons is en het beste met ons voor heeft. Dat kan je ons ook niet kwalijk nemen, in elke reclame op TV of radio vertellen ze weer hoe goed ze voor ons zorgen. Gelukkig zijn we niet zo naïef, uiteindelijk komt er toch op neer dat die bank zoveel mogelijk geld wil verdienen met jouw geld. Zonder al te veel onderzoek kwam ik tot onderstaande plaatje. Blijkbaar […]

Ja we weten het: economen hebben een beperkt wereldbeeld Als traditioneel econoom krijg ik van met name psychologen al jaren te horen dat het wereldbeeld van economen erg eenzijdig en beperkt is. Cynisch misschien zelfs. Altijd maar weer gaat het over winst, nut, rendement en voordeel. Zelfs de keuze van je partner is uiteindelijk de resultante van een economische afweging. Liefde, geluk: het wordt allemaal omgezet naar de taal van de voor- en nadelen. Ethiek (of iets waaruit blijkt dat de mens meer is dan een rationele afwegingsmachine) speelt geen rol. Ik ben het daar overigens van harte mee eens: de mens is veel complexer dan een rationele rekenmachine waar economen hem voor houden (wat weer niet wil zeggen dat alles wat economen beweren onzin is!). Gedragseconomen proberen daarom al enkele decennia de economische wetenschap aan te vullen met andere inzichten. In een vorige blog besprak ik een boek van Dan Ariely waarin hij laat zien hoe we allemaal kunnen frauderen maar dat lang niet altijd doen omdat we daar zelf beter van worden. Het is misschien nog niet de theorie die psychologen graag zien waarin we allemaal spontaan gaan samenwerken aan duurzame oplossingen die goed zijn voor de totale […]

Economen zijn de kwaaie pier Collega Guus Hustinx heeft hier eerder enkele blogs geschreven over ‘the tragedy of the commons’ en daar kreeg de speltheorie er flink van langs. Speltheorie is toch vooral een (wiskundig) economendingetje en de kritiek van Guus kom je vaker tegen: het vertrekt allemaal vanuit een negatief mensbeeld, het draait om eigenbelang, om geld, om de zaak flessen etc. ‘Dat is niet wat ik om me heen zie!’, ‘Zo komen we niet verder’ etc. Enerzijds herken ik dat wel en heb ik daar zelf ook wel over geschreven. Maar dan gaat het in mijn ogen eerder om de economische wetenschap in het algemeen. Daar is sprake van een set overtuigingen of basisveronderstellingen (een calculerende agent, perfect foresight, rationele verwachtingen, nutsmaximalisatie, winstmaximalisatie etc) waar al meer dan een eeuw heerlijk mee wordt geknutseld in allerlei modelletjes. Als die aannames verworden tot een soort ideologie dan heeft dat zeker gevaarlijke trekjes. Zeker omdat de politieke implicaties (de markt lost het op, eigenbelang is goed voor het algemene belang etc) verreikende gevolgen hebben. Maar juist de speltheorie doe je hier in mijn ogen tekort. De speltheorie heeft vanaf de jaren 40-50 van de vorige eeuw een forse ontwikkeling doorgemaakt […]

Vorige keer beschreef ik de ‘tragedy of de commons’, als een vaak werkzame en ogenschijnlijk onvermijdelijke systeemdynamiek. Deze keer een ander perspectief: de commons als dè organisatievorm van de toekomst. GASTBIJDRAGE: Door Guus Hustinx De tragedie van de meent opgelost In mijn laatste artikel beschreef ik de ‘tragedy of the commons’ aan de hand van een aantal dagdagelijkse voorbeelden als een systeemdynamiek die er onvermijdelijk toe leidt dat het systeem overbelast raakt en instort, waarbij de participanten met lege handen of erger achterblijven. Een dynamiek die onherroepelijk leidt tot verliezers. Ik beschreef hoe in de systeemtheorie dit als een archetype beschreven is en dat de speltheorie dit ziet als een klassiek collectief prisoners dillemma. Garret Hardin beschreef dat in 1968 in zijn essay ‘the tragedy of the commons’. Mijn bevriende collega Rudy van Stratum, die mijn artikel ook op zijn website plaatste, vond dat ik wel erg kort door de bocht ging met mijn verhandeling over de speltheorie. Hij stuurde me een artikel over de Amerikaanse politieke wetenschapper Elinor Ostrom: ‘The tragedy of the commons: How Elinor Ostrom solved one of life’s greatest dillemma’s’ (2016, David Sloan Wilson). Ostrom onderzocht diverse commons en ontdekte dat die juist heel goed kunnen […]

Als je tabak hebt van de grote banken en de praktijken waar dat mee gepaard gaat, dan kun je een eigen alternatieve munt invoeren. We schreven enkele weken geleden over @nder geld van Henk van Arkel van STRO. Maar misschien kan het ook anders. Simpeler, praktischer. Zelf een bank beginnen? Stijn is geen econoom en stelde me de vraag: als die banken dan zoveel winst maken en er steeds mee wegkomen anderen voor de kosten te laten opdraaien, waarom beginnen dan niet meer mensen zelf een bank? Lijkt me een prima vraag. Mijn eerste antwoord was: het is niet zo makkelijk om een bank te beginnen, er komt een hoop papierwerk bij kijken en er zijn nogal wat toetredingsdrempels (waaronder het nodige startkapitaal dat je moet inleggen). Stijn’s wedervraag: kan wel zo zijn dat het lastig is, blijkbaar is het dus niet onmogelijk, er zijn heel veel rijke mensen in de wereld die nu ook grote bedragen in nieuwe initiatieven stoppen, dus wat is het probleem? Er is wel het een en ander te vinden over deze ‘hoe een nieuwe bank te starten’ vraag. Met name op de site van De Nederlandse Bank staan de vereisten opgesomd. Ook staat er […]