Je kent het wel, ben je lekker aan het brainstormen, vol ambitie, met veel creativiteit en ambitie, er ontstaan talloze leuke ideeën, met allerlei verschillende partijen en dan begint iemand over geld. Wel het laatste waar je op zit te wachten. Weg is de dynamiek, de meeste deelnemers gaan sacherijnig kijken, sommige worden boos en er ontstaat een totaal nieuwe discussie. Opeens gaat de discussie over de vraag of we het nou wel of niet over geld mogen hebben.
Neem een willekeurige casus, de ontwikkeling van een stadscentrum, dan gaat het bijvoorbeeld zo:
Ik heb altijd moeite met het verzinnen zonder randvoorwaarden. Natuurlijk moet je soms in een creatief proces de grenzen opzoeken en er zelfs overheen gaan. Het zal niet de eerste keer zijn dat er in een later stadium iets bedacht wordt waardoor deze onhaalbare ambitie toch gerealiseerd wordt, maar we slaan er vaak in door. En, de meeste ideeën staan leuk op allerlei lijstjes, maar je ziet er nooit meer iets van terug. Een ander punt is dat de betaalbaarheid ter discussie stellen blijkbaar als grotere zonde wordt gezien dan andere randvoorwaarden.
Ruimtelijke grenzen bijvoorbeeld worden wel geaccepteerd. Misschien niet zo uitgesproken, maar als iemand vraagt over welk gebied we het hebben zegt niemand, “dat doet niet ter zake”. Ook als het over doelgroepen gaat is het logisch dat je je daar aan houdt. En, vaak ligt er een probleem of wens aan ten grondslag en die vormen dus ook een randvoorwaarde voor de discussie. Nogal logisch die randvoorwaarden, want als je helemaal geen grenzen stelt dan gaat een creatieve sessie nergens meer over en krijg je dit:
Dat wil je dus niet. In een creatief proces wil je aan de slag met iets concreets, een probleem oplossen, een kans benutten, invulling geven aan een wens etc. Kortom het doel dat je met elkaar wilt bereiken. Daar horen dus randvoorwaarden bij. Ten eerste blijf bij het onderwerp, ideeën moeten bijdragen aan de realisatie van het doel, anders zijn ze zinloos. Ten tweede de context, als we de mensen in zeg, Utrecht, gelukkiger willen maken dan is het handig alleen dingen te bedenken die invloed hebben op de situatie in Utrecht. Ten derde allerlei praktische randvoorwaarden, wanneer moet het doel bereikt worden, wat hebben we daarvoor over etc. In deze derde categorie hoort dus ook geld. Het is net zo dom om onbetaalbare ideeën te gaan bedenken als het bedenken van ideeën die de mensen in Tokyo gaan helpen. In beide gevallen hebben de mensen in Utrecht er niets aan.
Van alle randvoorwaarden is geld dan de randvoorwaarde waar we het minst graag over hebben. Eigenlijk best jammer. Ik ben bijvoorbeeld benieuwd hoe een sessie zou verlopen als de vraag zou zijn bedenk ideeën voor .. en het mag niets kosten. Kijk dan gaan we ontdekken wie de echte creatievelingen zijn. Maar hier speelt nog iets mee, als je ideeën wil bedenken die niets mogen kosten (of laten we zeggen binnen een periode van enkele jaren kostenneutraal zijn) dan gaat het helemaal niet om het bedenken van leuke ideeën. Dan heb je kennis nodig van, ja van wat? Eigenlijk van alles, van het probleem of de wens, van het doel, van de context, van de kosten van maatregelen etc. Dat is best lastig, dan is ideeën bedenken zonder voorwaarden een stuk makkelijker.
Terug naar het geld, wat gebeurt er als je te laat nadenkt over wat iets mag kosten?
Precies, dan gaat het uiteindelijk toch weer over geld. Je krijgt precies wat je niet wilt, maar nog erger, de indruk kan ook nog eens ontstaan dat dit komt door de mensen die wel over geld na willen denken. Immers nu het uiteindelijk over geld gaat blijkt het niet meer te kunnen. Dus de volgende keer vragen we alleen mensen die niet over geld na willen denken.
Hoe zou je het dan wel moeten doen? Wat mij betreft een onderwerp voor een vervolg. Maar alvast een paar eerste ideeën.
- Onderzoek naar de feiten en belangen. Wie zijn de belanghebbenden en wat is hun belang? Hoe lopen de geldstromen? Wat is er aan budget?
- Waar liggen mogelijk nieuwe verdienmogelijkheden? Of anders gezegd, wat zijn de potenties?
- Welke ideeën zijn er vervolgens te bedenken die aan al die belangen tegemoet komen en de potenties of verdienmogelijkheden zo goed mogelijk benutten?
Stijn van Liefland