Snelheidsverhoging, slimme investering?

Deze week heeft de minister besloten op een groot deel van de Nederlandse snelwegen de snelheid te verhogen naar 130 km per uur. Persoonlijk vind ik dit onzin (zie ook een eerder bericht op mijn persoonlijk weblog), het lijkt mij dat er belangrijkere zaken zijn waar de minister zich druk om moet maken. maar, los van mijn mening, wat zeggen de feiten? Heeft het zin de snelheid te verhogen? Levert het wat op? Of kost het alleen maar geld? Ik ben gaan spitten in de stukken (brief en bijlage) en probeer antwoord te vinden op drie vragen: waarom? wat levert het op? is dit zinvol?

Waarom?

Als eerste het doel of de aanleiding. Het wordt mij niet helemaal duidelijk waarom we 130 km per uur gaan rijden, of laat ik het zo zeggen in de brief van de minister en de bijlagen staan geen argumenten die mij overtuigen. Als eerste de minister wil ‘harder waar het kan en langzamer waar het moet’, daar kan je niet op tegen zijn, als het kan, waarom niet? De vraag is wel waarom dan de keuze op 130 kilometer valt, waarom niet 125, 140 of 150? Heeft de minister uitgezocht of dat wellicht ook kan, ik vermoed van niet.

Als tweede wil ze aansluiten bij de beleving van de automobilist. Die heeft kennelijk het gevoel dat er harder gereden kan worden. Lijkt mij geen sterk argument, zo ken ik er wel meer. Het is mijn beleving dat ik veel meer geld kan lenen, het is mijn beleving dat afvalscheiding geen zin heeft en het is mijn beleving dat er geen klimaatprobleem bestaat. We hebben nou juist een overheid om boven het niveau van ‘de beleving van de burger’ uit te komen.

In de brief gaat de minister verder in op aanzienlijke reistijdenbaten. Het wordt niet als aanleiding gegeven, dus strikt genomen is dit niet relevant. Het is eerder een gevolg van de eerdere argumenten (we willen aansluiten bij de beleving, hé onze reistijd wordt korter). Het was interessant geweest als eerst was bepaald welke ‘reistijdbaten’ gewenst zijn (duidelijk doel) om vervolgens te bepalen op welke wijze dit doel het best bereikt kan worden. Dan kunnen we ook kijken of snelheidsverhoging zin heeft en of dat in verhouding is met de kosten die gemaakt moeten worden.

Wat kost het en wat levert het op?

De bijlage bij de brief geeft een mooie opsomming van de kosten en baten. Lastig om daar wegwijs uit te worden, maar de belangrijkste:

Baten:

• Minder uur in de auto (jaarlijks ongeveer 5 miljoen uur minder).
• Je zou zeggen dat een prettige beleving van de automobilist ook bij de baten hoort (dat was immers een deel van de aanleiding), het komt echter niet terug.

Lasten:

• Meer CO2 uitstoot (0,4 miljoen ton ca.2%)
• Meer verkeersslachtoffers (3 – 7 doden, 17 – 34 zwaar gewonden)
• Realisatiekosten (borden e.d., 9 miljoen)
• Kosten beheer en onderhoud (0,7 miljoen per jaar)
• Schermen luchtkwaliteit (5 miljoen)
• Extra kosten brandstof (ca. 17 tot 20 miljoen)

Het zal allemaal wel kloppen, je moet een expert zijn om dit allemaal te begrijpen en te kunnen toetsen. De vraag is wat betekent dit nou allemaal en wat is echt relevant?

Belangrijk is de gewonnen reistijd, dit bepaalt of er überhaupt baten zijn. Hoe meer uren je wint, hoe hoger de baten. Dat het er 5 miljoen zijn, dat wil ik wel geloven. Maar wat zijn de baten en voor wie? Er wordt snel een bedrag aan gehangen, € 13,97 per uur in een personenauto, € 52,06 per uur voor een vrachtauto (die mogen toch geen 130). Zo kom je op een aanzienlijk bedrag van 76 – 88 miljoen. Aanzienlijk? voor mij wel, maar de economie gaan we er niet meer redden. Bovendien, dit zijn geen werkelijke baten. Een paar kanttekeningen:

• 130 km/h rijden lukt alleen op economisch minder interessante tijden (buiten de spits, in de avond het weekend) en op minder interessante plekken. Als een voetbalteam op zaterdag bij een uitwedstrijd 3 minuten eerder arriveert kunnen we dit toch moeilijk vertalen in economische baten.
• Leidt minder reistijd tot meer productiviteit? Stel ik ben ’s ochtends en ’s avonds 3 minuten eerder op mijn werk c.q. thuis. Werk ik dan 6 minuten langer? De meeste mensen zullen zeker niet drie minuten later naar huis gaan, mogelijk wel iets eerder op het werk arriveren.
• Substantiële tijdswinst boek je alleen op langere trajecten. 3 minuten tijdwinst haal je alleen als je lange afstanden rijdt. In dit geval, 78 kilometer 130 in plaats van 120 rijden. Geen opstoppingen, geen files, niet tanken, geen vrachtwagens die inhalen, etc..

Leidt een kortere reistijd werkelijk tot economische baten? Wellicht, maar veel zal het niet zijn (7,7 miljoen auto’s, 5 miljoen uur, gemiddeld 40 minuten per auto per jaar, is minder dan een minuut per week). Mijn conclusie, theoretisch een mooi verhaal, in de praktijk beperkte tijdwinst en nog minder economische winst.

Meer uitstoot van CO2. Ik wil hier niet te veel woorden aan vuil maken, wonderlijk te lezen dat een hogere uitstoot van CO2 past in het doel om in 202 een reductie van 20% te halen. “Dit past binnen de verwachte doelbereiking van
de reductiedoelstelling van het kabinet van 20%” De 0,4 miljoen ton komt overigens overeen met de uitstoot van ruim 44.000 huishoudens.

Het aantal extra verkeersslachtoffers zit ook de minister niet lekker. Om het aantal verkeersslachtoffers te verlagen gaat de minister extra investeren in veiligheid, deels naar voren halen van investeringen en nog eens 45 miljoen extra. Maatregelen zijn bijvoorbeeld het verlengen van op- en afritten. De kosten van een slachtoffer zijn aanzienlijk, gerekend wordt met 2,6 miljoen voor een dodelijk slachtoffer, ruim 6 ton voor een zwaargewonde.

Het ministerie heeft het geheel doorgerekend en komt met jaarlijkse lasten van € 4 – 8 miljoen. Wanneer maatregelen voor verkeersveiligheid genomen worden ontstaat een positief saldo van ca. € 20 miljoen.

Zinvol of niet?

Ik ben niet objectief, dus als er ergens in het bovenstaande een denkfout zit, dan hoor ik het graag. Maar mijn oordeel is, niet zinvol en niet slim:

• Er is duidelijk lang gerekend om een onderbouwing te schrijven bij dit voorstel. Het verhaal maakt voor mij  duidelijk dat we het voor de economie niet hoeven te doen. De baten zijn beperkt, ca. € 20 miljoen, en de werkelijk baten (kasstromen) volgens mij veel lager en waarschijnlijk negatief.
• De extra investeringen in veiligheid zijn goed, maar waarom deze maatregelen niet sowieso nemen? De baten zijn aanzienlijk en gaan verder dan alleen een financieel plaatje.
• Blijft over de beleving van de automobilist. Wordt die nou echt gelukkiger van hogere snelheden? Wat doen we als de ‘beleving’ zegt dat 140 km/h ook wel past? Kunnen we niet gewoon simpel uitleggen dat 120 km/h een prima snelheid is?

Stijn van Liefland